Stwierdzenie nabycia spadku i poświadczenie dziedziczenia

1. Wprowadzenie

Choć zgodnie z art. 925 Kodeksu cywilnego spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy), nie oznacza to jeszcze, że może dowolnie rozporządzać poszczególnymi składnikami odziedziczonego majątku. Aby w świetle prawa stać się właścicielem odziedziczonych rzeczy, należy uzyskać stosowny dokument:

1. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo
2. akt poświadczenia dziedziczenia.

Obowiązujące przepisy dają spadkobiercom możliwość wyboru – celem potwierdzenia przysługujących im praw do spadku, mogą oni uzyskać albo wymienione wyżej postanowienie sądu, albo akt notarialny.

Uwaga! W pewnych przypadkach sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia nie będzie możliwe. Chodzi o następujące sytuacje:

• gdy notariusz nabierze wątpliwości co do kręgu spadkobierców lub podstawy dziedziczenia przez nich majątku (np. poweźmie obawę, że przedłożony mu testament został sfałszowany);
• pomiędzy spadkobiercami powstanie spór co do powołania każdego z nich do dziedziczenia lub przysługujących im udziałów w spadku (sporządzenie aktu notarialnego wbrew woli osoby zainteresowanej jest niezgodne z prawem);
• do sporządzenia aktu nie stawi się chociaż jedna z osób wchodzących w skład kręgu spadkobierców.

W niniejszym artykule odpowiemy na pytanie, jaki jest tryb uzyskania przedmiotowych dokumentów oraz czym się różnią.

2. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Jak sygnalizowano wcześniej, stwierdzenie nabycia spadku następuje po przeprowadzeniu postępowania sądowego, którego konsekwencją jest wydanie postanowienia. W orzeczeniu tym sąd stwierdza, że na podstawie ustawy albo testamentu spadek po zmarłym nabyły dane osoby w określonych częściach ułamkowych.

2.1 Kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Postępowanie to jest wszczynane wyłącznie na wniosek, złożony przez każdego, kto ma w tym interes prawny. Zatem kto może złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku? Nie tylko będzie to osoba, która należy do grona spadkobierców po zmarłym (np. wskazana w testamencie), ale też wierzyciel spadku (czyli osoba, wobec której zmarły był dłużnikiem), czy osoba, której przysługuje zachowek.

2.2. Kiedy można złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Należy pamiętać o tym, że wniosek ten musi zostać złożony w odpowiednim terminie. Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może zostać wydane nie wcześniej, niż przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Zbyt szybkie złożenie wniosku (np. miesiąc po śmierci spadkodawcy) nie przyniesie więc oczekiwanego rezultatu.

2.3. Dokumenty do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Dla usprawnienia postępowania sądowego do wniosku warto dołączyć istotne dokumenty, w szczególności:

• odpis skrócony aktu zgonu osoby zmarłej (spadkodawcy), a jeśli małżonek zmarłego żyje – również odpis skrócony aktu małżeństwa;
• jeżeli spadkodawca sporządził testament – wypis z oryginału testamentu notarialnego lub oryginał testamentu ręcznego;
• gdy podstawą wniosku jest dziedziczenie ustawowe – dokumenty potwierdzające więzy rodzinne wnioskodawcy ze spadkodawcą, tj. odpisy skrócone aktów stanu cywilnego spadkobierców (np. akty urodzenia).

2.4. Właściwość sądu w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

Zastanawiając się, do jakiego sądu należy złożyć wniosek, warto pamiętać, że w sprawach spadkowych wyłącznie właściwym jest sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce. Jeżeli miejsca takiego nie dałoby się ustalić, właściwym będzie sąd, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.

Przykład: Adam Polak przez całe życie mieszkał we Wrześni i tam też zmarł. Chcąc uporządkować sprawy spadkowe, wdowa po nim powinna złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do Sądu Rejonowego we Wrześni. Ten sam sąd byłby właściwy również wtedy, gdyby Adam Polak w chwili śmierci mieszkał w Nekli, Miłosławiu, czy Kołaczkowie – okolicznych w stosunku do Wrześni miejscowościach.

2.5. Opłata od wniosku oraz koszty sprawy o stwierdzenie nabycia spadku.

Wybór ścieżki sądowej wiąże się z podstawowymi kosztami, do których należą:

• opłata sądowa od wniosku, która zgodnie z art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynosi 100 złotych;
• opłata za wpis do rejestru spadkowego w wysokości 5 złotych od każdej osoby zmarłej, której wpis dotyczy.

Do dodatkowych kosztów, które mogą, ale nie muszą zostać poniesione, zaliczają się m.in. koszty ustanowienia w sprawie biegłego (np. gdy zachodzi podejrzenie sfałszowania testamentu), koszty postępowania wyliczane przez sąd po jego zakończeniu, czy skorzystania z pomocy prawnika – adwokata lub radcy prawnego.

Jako profesjonaliści działający na rynku prawniczym od wielu lat, posiadamy doświadczenie niezbędne dla prowadzenia spraw o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli byliby Państwo zainteresowani skorzystaniem z usług naszej Kancelarii, przykładowe sposoby rozliczeń zamieszczone są w zakładce „Cennik”.

2.6. Stwierdzenie nabycia spadku i dział spadku w jednym postępowaniu.

Wnioski o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku mogą zostać zawarte w jednym piśmie, a co za tym idzie – rozpoznane w jednym postępowaniu. Jeżeli chcieliby się Państwo dowiedzieć więcej na temat postępowania w spawie o dział spadku, najważniejsze informacje znajdują się pod linkiem: https://kancelariawrzesnia.pl/dzial-spadku/

3. Akt poświadczenia dziedziczenia.

W przeciwieństwie do pierwszego z opisanych powyżej dokumentów, akt poświadczenia dziedziczenia sporządzany jest przez notariusza. Zaletą zdecydowania się na takie rozwiązanie jest niewątpliwie jego szybkość – dokument uzyskamy w czasie nieporównywalnie krótszym, niż przy założeniu sprawy w sądzie. Co do wad, sporządzenie aktu notarialnego będzie nieznacznie droższe, lecz przede wszystkim – nie zawsze możliwe (o czym pisano wyżej).

3.1. Koszt aktu poświadczenia dziedziczenia.

Prognozowane koszty sporządzenia aktu notarialnego poświadczającego fakt dziedziczenia można ustalić na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Jak wynika z § 10a oraz § 12 przytoczonego aktu prawnego, w tego typu sprawach pobiera się (maksymalnie) między innymi następujące opłaty:

• 50 złotych – za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego;
• 100 złotych – za sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia testamentowego z zapisem windykacyjnym (czyli gdy spadkodawca wskazał w testamencie, że konkretny przedmiot należący do jego majątku ma otrzymać określona osoba);
• 100 złotych – za sporządzenie protokołu dziedziczenia;
• 50 złotych – za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu;
• 6 złotych – za jedną stronę sporządzonego odpisu dokumentu.

Przykład: Jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu, a do dziedziczenia uprawniona jest tylko jedna osoba, koszty sporządzenia aktu notarialnego będą obejmowały sporządzenie protokołu dziedziczenia, sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia oraz sporządzenie odpisu dokumentu – czyli maksymalnie 156 złotych + VAT (czyli 347,88 złotych).

Należy pamiętać, że koszty te ulegną zmianie w zależności od indywidualnej sytuacji spadkobiercy – więcej trzeba będzie zapłacić w przypadku sporządzenia przez zmarłego testamentu, poczynienia przez niego zapisów windykacyjnych, czy też konieczności dokonania czynności z zakresu europejskiego poświadczenia spadkowego (np. gdy spadkodawca w chwili śmierci zamieszkiwał na stałe w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej).

3.2. Dokumenty do aktu poświadczenia dziedziczenia.

Wskaże je notariusz, umawiając termin sporządzenia aktu. Przede wszystkim potrzebne będą:

• akt zgonu spadkodawcy;
• akty stanu cywilnego wszystkich spadkobierców;
• testament – jeżeli został sporządzony.

4. Czy w sprawach spadkowych potrzebny jest adwokat lub radca prawny?

O ile uzyskanie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia albo sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie należy do najtrudniejszych, nie można zapominać, że czynność ta stanowi zaledwie pierwszy etap na drodze do objęcia majątku po zmarłym spadkodawcy.

Sprawy spadkowe często bywają skomplikowane, a zamieszczone w Internecie wzory i porady nie zawsze odpowiadają indywidualnej sytuacji faktycznej i prawnej danej osoby. Czasami przeoczenie, na które nie zwróciliśmy uwagi, lub też rzeczy co do których zwyczajnie nie mieliśmy wiedzy, mogą nas kosztować mniej korzystne rozstrzygnięcie, czy nawet przegraną procesu sądowego.

Dlatego pomoc profesjonalnego pełnomocnika w sprawach spadkowych może okazać się nie tylko przydatna, ale i niezbędna.

Jako Kancelaria z siedzibą w Poznaniu oferujemy usługi z zakresu prawa spadkowego świadczone na terenie całej Wielkopolski. Oddziały we Wrześni i w Jarocinie pozwalają nam dotrzeć do szerokiego grona klientów, również w mniejszych miejscowościach, takich jak Żydowo, Witkowo, Niechanowo, czy Gębarzewo. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych Klientów, pomoc prawną świadczymy również na odległość – udzielając porad online za pośrednictwem aplikacji tj. Skype, Zoom, bądź innych środków komunikowania się na odległość z jednoczesnym przekazem dźwięku i obrazu.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu (dane teleadresowe w zakładce „Kontakt”).

Przydatne linki:

• https://prawnikpoznanski.pl/ – strona siedziby Kancelarii w Poznaniu;

Podstawa prawna:

• Ustawa – Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.);
• Ustawa – Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296 ze zm.);
• Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. 2005 nr 167 poz. 1398 ze zm.);
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. 2004 nr 148 poz. 1564 ze zm.).