Czym jest dział spadku?

1. Wprowadzenie.

Przeprowadzenie działu spadku jest drugim etapem mającym na celu uregulowanie spraw spadkowych po zmarłym. W tym postępowaniu konkretne elementy majątku spadkodawcy zostają podzielone pomiędzy poszczególnych spadkobierców.

Uwaga! Przed przystąpieniem do działu spadku konieczne jest uzyskanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku albo aktu poświadczenia dziedziczenia. Dokumenty te wskazują, kto i w jakim ułamku jest uprawniony do spadku.

Co ważne, wnioski o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku mogą zostać zawarte w jednym piśmie, a co za tym idzie – rozpoznane w jednym postępowaniu.

2. Czy dział spadku jest konieczny?

Nie jest to obowiązkowe – natomiast trzeba pamiętać, że do momentu dokonania działu spadku spadkobiercy pozostają współwłaścicielami całości majątku. Oznacza to, że w niektórych przypadkach nie mogą oni podejmować samodzielnie decyzji dotyczących poszczególnych jego składników.

Przykład: Adam i Ewa odziedziczyli po matce nieruchomość – domek letniskowy na Mazurach. Ponieważ są jedynymi ustawowymi spadkobiercami, udział każdego z nich wynosi po ½. W braku działu spadku Ewa nie może sprzedać domku bez zgody Adama, który jest współwłaścicielem nieruchomości.

3. Dział spadku – u notariusza, czy w sądzie?

Wszystko zależy od panujących między spadkobiercami stosunków.

Jeżeli spadkobiercy pozostają zgodni co do sposobu podziału majątku, mogą wspólnie udać się do notariusza celem sporządzenia umowy notarialnej. Taka wizyta będzie konieczna w przypadku, gdy podziałowi spadku obejmować będzie zniesienie współwłasności nieruchomości lub przedsiębiorstwa. Może to być rozwiązanie droższe, ale z pewnością szybsze, niż wybór drogi sądowej.

Co ważne, brak zgody pomiędzy spadkobiercami uniemożliwia dokonanie umownego działu spadku przed notariuszem – jeżeli choć jeden z nich zażąda rozstrzygnięcia sprawy przez sąd, nie ma możliwości dokonania tej czynności bez jego udziału.

Działu spadku można dokonać również w sądzie. W tym celu przeprowadzane jest postępowanie, w którym zapaść mogą następujące rozstrzygnięcia:

• przyznanie konkretnego składnika majątku (np. nieruchomości) danej osobie z obowiązkiem spłaty pozostałych,
• fizyczne podzielenie konkretnego składnika majątku (np. jednej dużej działki na kilka mniejszych) między spadkobierców,
• w ostateczności, w przypadku gdy spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia albo kiedy zgodnie o to wniosą – nakazanie przez sąd sprzedaży konkretnego składnika majątku przez komornika; jest to jednak najmniej korzystny sposób podziału, a to m.in. z uwagi na wysokie jego koszty.

Jak wynika z powyższego, bardzo często przedmiotem postępowania o dział spadku są nieruchomości. Z tego względu w piśmie wszczynającym takie postępowanie jednocześnie od razu zgłasza się wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości.

Uwaga! Zgodnie z treścią art. 1038 Kodeksu cywilnego, sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Oznacza to, że – o ile nie będzie to konieczne – sędzia prowadzący postępowanie będzie dążył do podziału wszystkich składników majątku pomiędzy spadkobierców.

4. Właściwość sądu w sprawie o dział spadku.

W sprawie o dział spadku sądem właściwym rzeczowo będzie sąd rejonowy. Natomiast sądem właściwym miejscowo, zgodnie z art. 628 Kodeksu postępowania cywilnego, będzie sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce, a jeżeli miejsca takiego nie da się ustalić – sąd, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. Czyli jeżeli zmarły mieszkał przed śmiercią na terenie Wrześni lub w okolicach ( Nekla, Pyzdry, Czerniejewo), to właściwym dla działu spadku będzie sąd Rejonowy w Wrześni.

W wyjątkowych sytuacjach, w braku takiego miejsca, właściwym będzie Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy.

5. Koszt sprawy o dział spadku.

Koszty działu spadku będą różnić się w zależności od sposobu, w jaki zdecydujemy się go przeprowadzić – czyli m.in. od składników dzielonego majątku, wyboru umowy notarialnej bądź drogi sądowej, czy wynagrodzenia pełnomocnika.

Przykładowo, ponieść możemy następujące koszty:

• 500 zł – opłata stała za wniosek o dział spadku,
• 300 zł – opłata stała za wniosek o dział spadku, gdy do wniosku załączony zostanie zgodny projekt podziału spadku,
• 1.000 zł – opłata stała za wniosek o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności,
• 600 zł – opłata stała za wniosek o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności, gdy do wniosku załączony zostanie zgodny projekt podziału spadku,
• od 100 zł do 10.000 zł (+ VAT) – tytułem taksy notarialnej (w zależności od wartości majątku podlegającego podziałowi).

W przypadku postępowania sądowego należy brać również pod uwagę jego koszty, których wysokość uzależniona jest m.in. od ilości przeprowadzanych posiedzeń, składanych przez strony wniosków (np. o wycenę majątku przez biegłego sądowego), czy treści orzeczenia kończącego w sprawie. Kluczowe znaczenie ma w tym przypadku art. 520 §1 Kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie – od reguły tej istnieją jednak wyjątki.

Ponieważ sprawy o dział spadku nierzadko wiążą się z dużymi pieniędzmi, samodzielne ich prowadzenie może narazić spadkobierców na nadmierne, niepotrzebne koszty. W związku z powyższym, decydując się na dokonanie działu spadku, warto skorzystać z pomocy profesjonalisty, który jest w stanie zapoznać swojego Klienta z potencjalnym ryzykiem oraz opracować strategię najbardziej dla niego korzystną.

Jako profesjonaliści działający na rynku prawniczym od wielu lat, posiadamy doświadczenie niezbędne dla prowadzenia spraw o dział spadku. Jeżeli byliby Państwo zainteresowani skorzystaniem z usług naszej Kancelarii, przykładowe sposoby rozliczeń zamieszczone są w zakładce „Cennik”.

6. Czy do przeprowadzenia sprawy o zachowek potrzebny jest adwokat lub radca prawny?

Jak już wspomniano wyżej, sprawy o dział spadku nierzadko są sprawami wielowątkowymi, trudnymi i długotrwałymi. Co więcej, w przedmiotowym artykule nie zostało poruszonych wiele kwestii, które należy brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o dokonaniu działu spadku. Są to między innymi następujące pytania:

• Jakie dokumenty są potrzebne do działu spadku?
• Jaka jest odpowiedzialność za długi spadkowe przy dziale spadku?
• Czy przy dziale spadku doliczamy uczynione za życia spadkodawcy darowizny?
• Czy roszczenie o dział spadku się przedawnia?
• Jak rozliczyć nakłady na nieruchomość podlegającą działowi?
• Czy hipoteka będzie obciążała nowo wyodrębnione nieruchomości?

Ponadto, towarzyszące w sprawach spadkowych poczucie niepewności i stres znacząco wpływają na podejmowane decyzje oraz przebieg postępowania. Z obserwacji naszych specjalistów zaangażowanych w tego rodzaju sprawy wynika, że nie są one pod względem emocjonalnym łatwe – dokonując działu spadku musimy pamiętać o bardzo wielu kwestiach formalnych, a czasem nawet wchodzimy przy tym w spór z członkami najbliższej rodziny, kłócąc się o pozostawiony po zmarłym majątek.

Pomoc adwokata i radcy prawnego w sprawie o dział spadku, poza wyciszeniem emocji stron, sprowadza się do:

1. ustalenia składu spadku i roszczeń, które można podnieść w toku działu spadku (tj. nakłady, pożytki, spłacone długi spadkowe),
2. ustaleniu strategii prowadzenia sprawy o dział spadku ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji życiowej i materialnej spadkobierców.

Jako Kancelaria z siedzibą w Poznaniu oferujemy usługi z zakresu prawa spadkowego, w tym w sprawach o dział spadku, świadczone na terenie całej Wielkopolski. Oddziały we Wrześni i w Jarocinie pozwalają nam dotrzeć do szerokiego grona klientów, również w mniejszych miejscowościach, takich jak Czerniejewo, Miłosław, Nekla, czy Strzałkowo. Świadczymy także pomoc prawną na odległość, udzielając porad online za pośrednictwem aplikacji tj. Skype, Zoom, bądź innych środków komunikowania się na odległość z jednoczesnym przekazem dźwięku i obrazu.

W razie pytań zapraszamy do kontaktu (dane teleadresowe w zakładce „Kontakt”).

Przydatne linki:

• https://prawnikpoznanski.pl/ – strona siedziby Kancelarii w Poznaniu;

Podstawa prawna:

• Ustawa – Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.);
• Ustawa – Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. 1964 nr 43 poz. 296 ze zm.);
• Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. 2005 nr 167 poz. 1398 ze zm.);
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. 2004 nr 148 poz. 1564 ze zm.).